İşçi ve işveren yapacakları
bir anlaşmayla, mevcut iş ve çalışma ilişkisini ve dolayısıyla belirsiz süreli
iş sözleşmesini her zaman sona erdirebilirler. İşte sözleşmeyi sona erdirme anlaşmasına
“ikale sözleşmesi” denmektedir.
İkale sözleşmeleri, 1475
sayılı İş Kanunu ve öncesinde hemen hemen uygulamaya hiç yansımadığı halde, iş
güvencesi hükümlerinin yürürlüğe girmesinin ardından özellikle 4857 sayılı İş
Kanunu sonrasında giderek yaygınlaşmaya başlamıştır. Yasalarımızda açıkça
düzenlenmemiş olan bu müessesenin dayanağı anayasadaki sözleşme özgürlüğü
ilkesidir.
İkale
Sözleşmesinin Tanımı ve Hukuki Dayanağı
İkale, tarafların ortak iradesi ile kurulan sözleşmenin
aynı yolla yürürlükten kaldırılmasını ifade eden hukuki terimdir.
Konunun
Gelir Vergisi Kanunu Açısından Değerlendirilmesi
İkale sözleşmesi sonucunda
işçiye ödenecek kıdem tazminatının Gelir Vergisi Kanunu’nun 25/7. maddesindeki
istisna kapsamında olup olmayacağı yönünde farklı görüşler mevcuttur. İkale
sözleşmeleri sonucu ödenen kıdem tazminatının, işçiye ikale adı altında
ödenmesi, yapılan fesih işleminin gerçek niteliğini değiştirmeyecektir. Olayın
gerçek mahiyeti ele alındığında, ikale sözleşmesi sonucu ödenen kıdem tazminatının
GVK 25/7. madde kapsamında değerlendirilerek vergiden istisna edilmesi uygun
olacaktır. Yargıtay kararı ve maliyenin konu ile ilgili yayınlamış olduğu son
özelgesi de bu yöndedir.
İkale
Sözleşmelerinin Sosyal Güvenlik Hukuku Açısından Değerlendirilmesi
5510 sayılı Sosyal Sigortalar
ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 80. maddesinde;
b) Ayni yardımlar ve ölüm,
doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem
tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme,
keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Kurumca tutarları yıllar
itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından
sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine
ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası
primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi
tutulmaz.” denilerek kıdem tazminatının veya bu mahiyetteki toplu ödemenin
prime tabi olmadığı ifade edilmiştir.
İkale
Sözleşmesinin Geçerlilik Şartları
1- İkale sözleşmesi kanun tarafından
düzenlenmemiştir. Borçlar kanununda sözleşmenin geçerlilik şartlarına dair
genel hükümlere tabidir.
2-
İkale sözleşmesinin şekli, yapılması, kapsam ve
geçerliliği Borçlar Kanunu hükümlerine göre saptanacaktır.
3- İkale sözleşmesi iş kanununu da yakından
ilgilendirdiği için işçi yararına yorum ilkesi göz önünde bulundurulmalıdır.
4- İkale sözleşmesinde Yargıtay tarafından
getirilen en önemli ölçüt makul yarar ölçütüdür. Makul yarar ölçütü, ikale
sözleşmesi yapma konusunda talebin işçi veya işveren açısından hangi taraftan
geldiğinin incelenmesi gereklidir.
Sonuç
Olarak;
İkale sözleşmesinin yapılması
talebi işverenden gelmiş ise işçiye kıdem ve ihbar tazminatına denk gelecek
miktara ilaveten ek bir ödeme de yapılmalı, ikale talebi işçiden gelmiş ise
herhangi bir ek ödemeye gerek kalmadan işçiye sadece kıdem ve ihbar
tazminatının ödenmesi yeterlidir.
İşçiden alınmış bir istifa
dilekçesi, ikale talebi olarak kabul edilemez. İstifa eden bir işçiye kıdem ve
ihbar tazminatı ödenmesi ise hayatın olağan akışına uygun olmadığından ikale
geçerli olmaz.
Filiz
ERBOĞA
İK
Danışmanı - Profesyonel Koç
WATERSTATION SU ARITMA TEKNOLOJİLERİ
 |
WATERSTATION - 850 532 0282
--------------------------------------------------------------------------------------- |